Politike postmoderne

×

Error message

Deprecated function: The each() function is deprecated. This message will be suppressed on further calls in menu_set_active_trail() (line 2405 of /home/logosorg/public_html/includes/menu.inc).
Politike postmoderne
Mile Babić

U rukopisu naslovljenom Politike postmoderne (Logos, Tuzla, 2023.) Harbaš argumentirano i nijansirano interpretira značajne mislioce postmoderne kakvi su Ihab Hassan, američki književni teoretičar egipatskoga podrijetla, Jean-François Lyotard, francuski filozof, George Ritzer, američki sociolog, Jacques Derrida, Robert Esposito, Michel Foucault, Giorgio Agamben, Jean-Luc Nancy, Alain Badiou i drugi. Harbaš pokazuje da je za predstavnike postmoderne značajan glasoviti njemački filozof Martin Heidegger, jer se oni zapravo oslanjaju na tri motiva Heideggerove filozofije. Prvi je motiv potraga za novim mišljenjem, tj. za drugim mišljenjem, za umom koji ce biti drukčiji od dosadašnjega (zatvorenog) uma, koji se očitovao u znanosti i tehnici, jasnije rečeno, to je oproštaj od totalitarnoga i monološkoga uma. Drugi je motiv diferencija (razlika) koja je tijesno povezana s novim mišljenjem. To je ontološka diferencija izmedu bitka i bića. Treći je motiv Drugi, a taj Drugi je bitak koji je, po Heideggeru, zaboravljen u tradicionalnoj zapadnoj filozofiji.

Postmoderni filozofi, oslanjajući se na Heideggera, prave prijelaz od totaliteta prema pluralnosti, tj. od jedinstva prema razlici. Bitna razlika izmedu moderne i postmoderne zapravo je razlika između singulara i plurala. Moderna naglašava jedno, jedan princip koji je zajednički svima, koji vrijedi za sve, koji je, dakle, univerzalan. Prema tome, karakteristika moderne je jedinstvo i univerzalizam. Postmoderna naglašava razliku, tj. posebnost svakoga bića i svake kulture: svako je biće posve drukčije od drugoga i svaka je kultura posve drukčija od druge. Karakteristika postmoderne je drugost, što znači da postoje samo mnoga bića i mnoge kulture, nesvedivi jedni na druge, koji nisu ničim povezani niti su ičim sjedinjeni. Za postmodernu su nemogući bilo kakva crta, mjerilo, vrijednost ili princip koji bi bili zajednički svima. Svaka kultura ima svoje vlastito mjerilo koje je samo njoj imanentno i svaka je drukčija od druge. Uspoređivati jednu kulturu s drugom za postmoderniste je nasilje nad tom kulturom.

Postmoderna odbacije svaki pluralizam koji bi se sastojao od različita predstavljanja jednog te istog principa. Ona odbacuje monizam (da se jedno očituje samo na jedan način) i pluralizam (da se jedno očituje na više načina). Već je Aristotel ustvrdio da se bitak očituje na mnogo načina. Takav pluralizam postmoderna odbacuje. Kratko rečeno, postmoderna odbacuje svaku monističku i pluralističku metafiziku, dakle, sve ono što bića i kulture sjedinjuje, unificira i uniformira.

Postmodernu filozofiju najizrazitije zastupa francuski filozof Jean-François Lyotard, koji ističe pluralnost i heterogenost oblikā racionalnosti. Tu raznolikost oblikā racionalnosti on naglašava intenzivnije od svakoga drugog mislioca. lza fasade jedinstva on uvijek naslućuje nove strategije vladavine nad čovjekom, ali i klice novoga terora. Njegova je koncepcija prije agonalna nego miroljubiva. Rukopis je primarno namijenjen humanistici i akademskoj zajednici, ali jednako i široj kulturnoj javnosti jer na suvremen i kritički način raspravlja o bitnim pitanjima i problemima svoga vremena. U današnjem vremenu, vremenu zbrke i konfuzije gotovo svih pojava i pojmova, knjiga može dobro poslužiti kao orijentir prema slobodnom i odgovornom životu.

Filozofija
1/9/2023